Tą i tę
Na co dzień spotykam bardzo mało osób, które w swoich pismach używają zarówno zaimka tą jak i tę. I choć w języku potocznym przyjęło się, że forma tą jest zawsze poprawna, to w języku oficjalnym sprawa tak prosta już nie jest. A ponieważ sam wielokrotnie złapałem się na tym, że używam złej formy, to dziś w ramach terapii wyjaśnienie, kiedy należy stosować zaimek tą, a kiedy tę.
Najprościej rzecz ujmując, forma tę powinna być używana w bierniku, a forma tą – w narzędniku. Rozszerzenie tej definicji mówi jednak, że w potocznej polszczyźnie mówionej aprobuje się używanie formy tą także w bierniku. W piśmie należy przestrzegać różnicy między tę i tą.
Aby lepiej zobrazować definicję podam przykłady:
Biernik: Janek grał w tę grę.
Narzędnik: Janek poszedł z tą grą do kolegi.
Skąd wzięło się w języku polskim tę i tą?
W poradni językowej PWN na przykładzie tę książkę wyjaśnia to językoznawca Mirosław Bańko:
Poprawna forma biernika, przynajmniej w języku oficjalnym, to tę książkę. W mowie częsta jest postać, którą zapisałoby się tą książkę, i takież zapisy można spotkać w tekstach pisanych: mailach, listach prywatnych, notatkach itp. W oficjalnym tekście, np. dokumencie urzędowym, wypracowaniu szkolnym lub artykule przeznaczonym do publikacji, taka postać byłaby jednak błędem.
Do połowy XIX wieku mówiło się i pisało także tamtę książkę, moję książkę, dziś końcówką biernika lp zamimków przymiotnych w rodzaju żeńskim jest -ą i tylko zaimek ten (w rodzaju żeńskim ta) stanowi wyjątek, por. tamtą książkę, moją książkę.
Podsumowując
Forma tą jest dopuszczana w języku potocznym i wiadomościach prywatnych. W tekstach oficjalnych (artykuły, notki na blogach, inne treści publiczne) należy jednak stosować zaimki tę i tą zgodnie z zasadami gramatyki języka polskiego. Do prawidłowego zastosowania należy więc określić przypadek, w którym ów zaimek występuje i jeśli jest to biernik zastosować formę tę, a jeśli narzędnik – tą. Jako ciekawostkę dodam, że formę zaimka wybieramy też do rzeczownika, który znajduje się w zdaniu (np. Janek jechał tą nową autostradą.; ale Janek wybrał tę nową autostradę.)